Tekst źródłowy strony Jordania

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:
Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.
Blokada została nałożona przez ‪AmandaNP‬. Podany powód to No open proxies .
Początek blokady: 08:47, 21 maj 2023
Zakończenie blokady: 08:47, 21 maj 2025
Twój obecny adres IP to 144.217.215.90. Zablokowany zakres to 144.217.0.0/16.
Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies. Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.
Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.
{{Państwo stary szablon infobox
 |nazwa_polska                = Haszymidzkie Królestwo Jordanii
 |nazwa_oryginalna            = {{k|ar|المملكة الأردنّيّة الهاشمية}}<br />Al-Mamlaka al-Urdunnijja al-Haszimijja
 |nazwa_dopełniacz            = Jordanii
 |flaga_obraz                 = Flag of Jordan.svg
 |herb_obraz                  = Coat of Arms of Jordan.svg
 |dewiza                      = Allah Al-Watan Al-Malik
 |dewiza_język                = [[język arabski|ar.]]
 |dewiza_polski               = Bóg, Ojczyzna, Król
 |lokalizacja_obraz           = Jordan on the globe (Afro-Eurasia centered).svg
 |lokalizacja_obraz_opis      = 
 |język_urzędowy              = [[język arabski|arabski]]
 |stolica                     = [[Amman]]
 |ustrój_polityczny           = [[monarchia konstytucyjna]]
 |typ_państwa                 = [[Królestwo (ustrój)|królestwo]]
 |głowa_państwa               = [[Abd Allah II ibn Husajn|Abd Allah ibn Husajn]]
 |głowa_państwa_opis          = [[Władcy Jordanii|król]]
 |w_imieniu_tekst             = Następca tronu
 |w_imieniu_urząd             = [[książę]]
 |w_imieniu                   = [[Husajn (następca tronu Jordanii)|Husajn]]
 |szef_rządu                  = [[Biszr al-Chasawina]]
 |szef_rządu_opis             = [[premierzy Jordanii|premier]]
 |powierzchnia                = 88 794<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.dos.gov.jo/dos_home_e/main/Demograghy/2012/2-6.pdf |tytuł = Estimated Population of the Kingdom, Area (Km²) and Population Density by Governorate |autor = Department of Statistics |język = en |data dostępu = 2014-04-12}}</ref>
 |powierzchnia_wód            = 0,01%
 |ludność                     = 7 131 000{{r|IMF}}
 |ludność_rok                 = 2017
 |gęstość                     = 72
 |utworzenie_sposób           = [[Niepodległość]]
 |utworzenie_data             = 25 maja 1946
 |od_kogo                     = od [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] jako [[Transjordania|Królestwo Transjordanii]]
 |religia_dominująca          = [[sunnizm]]
 |waluta_nazwa                = [[dinar jordański]]
 |waluta_symbol               = JOD
 |UTC                         = +2 – zima<br />UTC+3 – lato
 |hymn                        = <center>[[Plik:National anthem of Jordan instrumental.ogg]]</center>[[Hymn Jordanii|As-salam al-malaki al-urdoni]]
 |hymn_nazwa_polska           = Niech żyje król
 |kod_ISO                     = JO
 |domena                      = [[.jo]]
 |kod_samochodowy             = HKJ
 |kod_samolotowy              = JY
 |numer_kierunkowy            = +962
 |mapa_obraz                  = Jordan CIA map PL.jpg
 |commons                     = Category:Jordan
 |wikisłownik                 = Jordania
 |pkb_rok                     = 2023
 |pkb                         = 52,06 mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2023: {{cytuj stronę |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=87&pr.y=6&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=914&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |tytuł = World Economic Outlook Database, April 2023 |autor = International Monetary Fund |język = en |data dostępu = 2023-05-21}}</ref> [[dolar amerykański|USD]]
 |pkb_osoba                   = 5 048{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
 |pkb_ppp_rok                 = 2023
 |pkb_ppp                     = 132,96 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
 |pkb_ppp_osoba               = 12 893{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
}}
'''Jordania''' ({{arab.|الأردن}}, [[Transkrypcja (językoznawstwo)|trb.]] ''Al-Urdunn''), pełna nazwa: '''Haszymidzkie Królestwo Jordanii'''<ref>{{encyklopedia PWN|id=4574406|tytuł=Jordania. Historia|data dostępu=2021-05-06}}</ref> (arab. {{J|ar|المملكة الأردنية الهاشمية}}, trans. ''Al-Mamlaka al-Urdunnijja al-Haszimijja'') – [[państwo]] położone w [[Azja|Azji]], w regionie [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]], ze stolicą w [[Amman]]ie.

Graniczy z [[Izrael]]em (238&nbsp;km), [[Palestyna (państwo)|Palestyną]] ([[Zachodni Brzeg|Zachodnim Brzegiem Jordanu]]; 97&nbsp;km), [[Syria|Syrią]] (375&nbsp;km), [[Irak]]iem (181&nbsp;km) i [[Arabia Saudyjska|Arabią Saudyjską]] (744&nbsp;km). Łączna długość [[granica państwowa|granic]] wynosi 1635&nbsp;km. Jordania posiada ograniczony dostęp do morza [[Morze Czerwone|Morza Czerwonego]] poprzez [[Zatoka Akaba|Zatokę Akaba]]. Długość [[wybrzeże|wybrzeża]] morskiego wynosi 26&nbsp;km<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.jordan.gov.jo/wps/portal/!ut/p/b1/04_SjzQyMjMzMrM0MdOP0I_KSyzLTE8syczPS8wB8aPM4sMsvS3CvN0NDdwDTIwMPL0sfMLMDU2NDQKN9INT8_RzoxwVAbdF9a0!/|tytuł = Długość granic|autor =|opublikowany = jordan.gov.jo|język = en |data dostępu = 2014-11-04}}</ref>.

Jordania jest [[Monarchia konstytucyjna|monarchią konstytucyjną]]. Obecnie panującym królem jest [[Abd Allah II ibn Husajn|Abdullah II.]]

== Geografia ==
{{osobny artykuł|Geografia Jordanii}}
Jordania to kraj wyżynny, większość terenu zajmują równiny położone na wys. 700–1000 m [[n.p.m.]] Najwyższym wzniesieniem jest [[Dżabal Umm ad Dami]] (1854 m n.p.m.) położony w górach [[Dżabal-asz-Szara]] na południowym zachodzie kraju. Przy zachodniej granicy znajduje się najniższe miejsce – [[Depresja (geografia)|depresja]] [[Morze Martwe|Morza Martwego]] 438 m [[p.p.m.]]<ref>{{cytuj stronę | url=https://data.gov.il/dataset/https-www-data-gov-il-dataset-683/resource/823479b4-4771-43d8-9189-6a2a1dcaaf10 | język=he | tytuł= מפלס ים המלח משנת 1976 | data dostępu= 2022-12-03}}</ref> Południowa część kraju to [[Półpustynia|półpustynie]] noszące nazwy [[Moab]] i [[Idumea]], na wschodzie rozciąga się [[pustynia]] [[Harra (pustynia)|Harra]] z dominującymi rozległymi pokrywami czarnych [[lawa|law wulkanicznych]]. Jedynie północno-zachodnia część kraju posiada warunki naturalne sprzyjające rozwojowi osadnictwa umożliwiające prowadzenie upraw bez sztucznego nawadniania. Przeważa [[Klimat zwrotnikowy|klimat zwrotnikowy-kontynentalny suchy]]. Wyjątkiem są północno-zachodnie krańce, gdzie klimat jest umiarkowany kontynentalny. Sieć rzeczną reprezentuje [[Jordan (rzeka)|Jordan]] i jego główne dopływy. Spotyka się również [[rzeka okresowa|rzeki okresowe]]. Niedobór wody to jeden z głównych problemów kraju – jedynym większym słodkowodnym akwenem jest sztuczny zbiornik [[King Talal]] na rzece [[Az-Zarka]]. Świat flory i fauny jest dosyć ubogi. Roślinność tworzą m.in. suche kolczaste krzewy, bylice, jaśminy, [[platan]]y. Sporadycznie na pn.-zach. spotyka się lasy z [[Sosna alepska|sosną alepską]] i [[dąb|dębem]]. Faunę reprezentują gatunki pustynne i stepowe. Większe ssaki to [[oryks arabski|oryksy arabskie]], [[szakal złocisty|szakale złociste]], [[Gazela|gazele]] i [[Karakal stepowy|karakale]] (rysie stepowe).

== Historia ==
Pierwsze państwa na terenie dzisiejszej Jordanii pojawiły się co najmniej w [[XIII wiek p.n.e.|XIII wieku p.n.e.]] Zamieszkiwały je semickie plemiona [[Ammonici|Ammonitów]], [[Edomici|Edomitów]] i [[Moabici|Moabitów]] W [[X wiek p.n.e.|X wieku p.n.e.]] ziemie te podbiło [[Izrael|królestwo izraelskie]]. Następnie wchodziły one w skład [[Asyria|imperium asyryjskiego]], [[Babilon]]ii, [[Starożytny Iran|Persji]], [[Seleucydzi|imperium Seleucydów]]. Na południu kraju istniało od VI w. p.n.e. państwo [[Nabatejczycy|Nabatejczyków]], które podbite przez Rzymian w II w n.e., podobnie jak cała Jordania, przez krótki czas należało do [[Palmyra (Syria)|Palmyry]]. Po podziale cesarstwa rzymskiego kraj stał się częścią [[cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]]. Od V wieku w Jordanii żyli chrześcijańscy Arabowie – [[Ghassanidzi]], którzy byli sojusznikami Bizancjum. W drugiej połowie lat 30. VII wieku dzisiejszą Jordanię podbili Arabowie i stała się ona częścią muzułmańskiego [[kalifat]]u. W roku 1099 weszła na kilkadziesiąt lat w skład [[Królestwo Jerozolimskie|Królestwa Jerozolimy]]. Później była w rękach egipskich [[Sułtanat mameluków|mameluków]]. W latach 1517–1918 terenami tymi rządzili [[Imperium osmańskie|Osmanowie]].

{{Osobny artykuł|I wojna izraelsko-arabska}}
W 1921 roku [[Wielka Brytania]], która zdołała uzyskać od [[Liga Narodów|Ligi Narodów]] [[Mandat międzynarodowy|mandat]] nad tym terytorium, stworzyła na wschód od rzeki [[Jordan (rzeka)|Jordan]] [[emirat]] [[Transjordania|Transjordanii]]. W 1945 Transjordania przystąpiła do [[Liga Państw Arabskich|Ligi Arabskiej]]. 25 maja 1946 Emirat Transjordanii formalnie uzyskał od Wielkiej Brytanii pełną niezależność i ogłosił niepodległość jako Królestwo Transjordanii. Jordania stała się królestwem rządzonym przez [[Abd Allah I ibn Husajn|Abd Allaha ibn Husajna]]. Dwa lata później w reakcji na utworzenie [[Izrael]]a wojska jordańskie zaatakowały nowo powstałe państwo i zajęły [[Zachodni Brzeg|Zachodni Brzeg Jordanu]] (Cisjordanię) oraz [[Jerozolima|Stare Miasto w Jerozolimie]]. Po zajęciu [[Zachodni Brzeg|Zachodniego Brzegu]] i [[Wschodnia Jerozolima|Wschodniej Jerozolimy]] Abdullah usiłował zdusić wszelkie ślady tożsamości narodowej palestyńskich Arabów. W odpowiedzi na to 8 września 1948 Liga Arabska prowadzona przez Egipt ogłosiła utworzenie w [[Strefa Gazy|Strefie Gazy]] rządu Całej Palestyny<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Shlaim| imię = Avi| tytuł = Israel and the Arab Coalition. In Eugene Rogan and Avi Shlaim |wydawca = Cambridge University Press| miejsce = Cambridge |rok = 2001| strony = 97 |isbn= 978-0-521-79476-3}}</ref>. W 1949 roku podpisano zawieszenie broni, które de facto oznaczało porażkę Jordanii, gdyż było dla niej mniej korzystnie niż wcześniejsze ustalenia ONZ. W 1950 ogłoszono utworzenie Jordańskiego Królestwa Haszymidzkiego, do którego włączono nowo zdobyte ziemie palestyńskie czego nie uznały inne państwa arabskie. W tym czasie znacznie wzrosły wpływy palestyńskie. Palestyńczycy w chwili ogłoszenia utworzenia królestwa stanowili aż 2/3 całej ludności Jordanii. Lepiej wykształceni i zorganizowani Palestyńczycy nie byli chętni do uznania zwierzchnictwa [[Haszymici|monarchii haszymickiej]]. Popularne wśród nich były idee [[panarabizm|panarabskie]] a król Abd Allah postrzegany był przez Palestyńczyków jako jeden ze sprawców klęski Arabów w walce z Izraelem<ref>{{Cytuj|autor = Bartosz Wróblewski |tytuł = Jordania |data = 2011 |isbn = 978-83-7436-276-4 |miejsce = Warszawa |wydawca = TRIO |s = 114–117 |oclc = 803401262}}</ref>. W latach 50. XX wieku wśród palestyńskich uchodźców w Jordanii ukształtowały się organizacje niepodległościowe: [[Al-Fatah]] (Palestyński Ruch Wyzwolenia Narodowego) i Ruch Arabskich Nacjonalistów<ref>{{Cytuj książkę |autor = Jarząbek J.| tytuł = Palestyńczycy na drodze do niepodległości. Rozwój, przemiany i kryzys ruchu narodowego| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2012| strony = 35| isbn = 9788374363013}}</ref> który przekształcił się w [[Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny]]<ref name="pales37">{{Cytuj książkę |autor = Jarząbek J.| tytuł = Palestyńczycy na drodze do niepodległości. Rozwój, przemiany i kryzys ruchu narodowego| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2012| strony = 37–38| isbn = 9788374363013}}</ref>. Od początku przynależności Zachodniego Brzegu do Jordanii Palestyńczycy tworzyli zbrojne oddziały, które następnie dokonywały na terytorium Izraela aktów [[dywersja|dywersji]], atakowały pojazdy, posterunki wojskowe lub [[kibuc]]e. Skutki działań militarnych Palestyńczyków były znikome<ref>{{Cytuj książkę |autor = Jarząbek J.| tytuł = Palestyńczycy na drodze do niepodległości. Rozwój, przemiany i kryzys ruchu narodowego| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2012| strony = 39–41| isbn = 9788374363013}}</ref>. Czyniąc starania o konsolidację społeczeństwa i ukształtowanie jednego narodu jordańskiego, jordański monarcha nie brał pod uwagę odrębnej tożsamości Palestyńczyków i dążył do asymilacji mieszkańców Zachodniego Brzegu a państwo faworyzowało rdzennych Jordańczyków w dostępie do stanowisk publicznych<ref>{{Cytuj|autor = Jarosław Jarząbek |tytuł = Palestyńczycy na drodze do niepodległości. Rozwój, przemiany i kryzys ruchu narodowego |data = 2012 |isbn = 978-83-7436-301-3 |miejsce = Warszawa |wydawca = TRIO |s = 33–34 |oclc = 812689999}}</ref>. Polityka ta doprowadziła do zamachu na króla w roku 1951; Abd Allah został zamordowany przez Palestyńczyka Mustafę Szukriego Aszu<ref>{{Cytuj|autor = Bartosz Wróblewski |tytuł = Jordania |data = 2011 |isbn = 978-83-7436-276-4 |miejsce = Warszawa |wydawca = TRIO |s = 120–121 |oclc = 803401262}}</ref>.

Władzę po Abd Allahu przejął jego syn [[Talal ibn Abd Allah|Talal]], chory na schizofrenię. W związku z tym w 1953 władzę objął jego syn [[Husajn ibn Talal]]<ref>{{Cytuj|autor = Bartosz Wróblewski |tytuł = Jordania |data = 2011 |isbn = 978-83-7436-276-4 |miejsce = Warszawa |wydawca = TRIO |s = 151–153 |oclc = 803401262}}</ref>. W latach 1956–1958 doszło do konfliktu politycznego z Wielką Brytanią i z Jordanii wydalono oficerów brytyjskich. W 1958 roku utworzono krótkotrwały twór o nazwie [[Federacja Arabska]]. Federacja utworzona została 14 lutego 1958 roku jako unia królestw haszymidzkich, mająca być przeciwwagą dla utworzonej dwa tygodnie wcześniej z połączenia [[Egipt]]u i [[Syria|Syrii]] [[Zjednoczona Republika Arabska|Zjednoczonej Republiki Arabskiej]]. Głową federacji został król Iraku [[Fajsal II]]. Zacieśnienie federacji uniemożliwił przewrót wojskowy w Iraku 14 lipca, w wyniku którego obalono monarchię i proklamowano republikę. Oficjalnie rozwiązano ją 2 sierpnia 1958 roku, a Jordania ponownie stała się odrębnym krajem. Król Jordanii deklarował wrogość wobec Izraela i sympatię dla tych państw arabskich, które określały się jako anty[[Stany Zjednoczone|amerykańskie]]. Równocześnie utrzymywał w mocy sojusz z USA i [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]]. Ten dwuznaczny kurs miał zapewnić przetrwanie wciąż niepewnej monarchii haszymickiej<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 148| isbn = 9788374362764}}</ref>. W lutym 1960 Husajn nadał wszystkim Palestyńczykom obywatelstwo Jordanii, zakazując równocześnie manifestowania różnic między Palestyńczykami a Jordańczykami<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 152| isbn = 9788374362764}}</ref>.

Do 1967 król Husajn rywalizował o wpływy na ruch palestyński z prezydentem Egiptu [[Gamal Abdel Naser|Gamalem Abdel Naserem]], który był wówczas bardziej popularny wśród Palestyńczyków niż jakikolwiek polityk palestyński. Palestyńczycy wierzyli w antyizraelską retorykę prezydenta Egiptu i jego zapewnienia o możliwości stworzenia „niepodległej Palestyny”. W rzeczywistości Abdel Naser zwiększył w 1963 zainteresowanie sprawą palestyńską. Media egipskie zaprzestały atakowania jordańskiej monarchii – w zamian za to król Husajn zgodził się, by na terytorium jego kraju ukształtował się niezależny ruch palestyński. Rezultatem tych uzgodnień było utworzenie [[Organizacja Wyzwolenia Palestyny|Organizacji Wyzwolenia Palestyny]], której bazą wypadową uczyniono Jordanię. Zastrzeżono również, że w razie konfliktów między władzami jordańskimi a formacjami palestyńskimi mediatorem będzie Egipt, co faktycznie dawało mu możliwość ingerowania w sprawy wewnętrzne Jordanii. Początkowo jednak współpraca OWP z królem Husajnem układała się pomyślnie, a monarcha zaczął być akceptowany przez Palestyńczyków<ref name="jord159">{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 159–161| isbn = 9788374362764}}</ref>.

{{Osobny artykuł|wojna sześciodniowa}}
Z czasem OWP wysuwała pod adresem króla Husajna coraz dalej idące postulaty, co powodowało rozłam w ich wzajemnych relacjach. W lutym 1965 Husajn mianował premierem [[Wasfi at-Tall|Wasfiego at-Talla]], przeciwnika [[naseryzm]]u, usuwając z tego stanowiska sympatyzującego z Egiptem [[Bahdżat at-Talhuni|Bahdżata at-Talhuniego]]. At-Tall odrzucił kolejne żądania OWP. Egipska mediacja nie przyniosła efektów a stosunki egipsko-jordańskie uległy pogorszeniu, stosunki między OWP a królem nadal się pogarszały, a sympatie Palestyńczyków w tym sporze były po stronie ich organizacji. Na załamywanie się dobrych relacji między organizacją a państwem jordańskim miały również wpływ antyizraelskie działania zbrojne Palestyńczyków, które pociągały za sobą izraelskie ataki odwetowe.
W takich okolicznościach 13 listopada 1966 wojska izraelskie weszły do wsi [[As-Samu]] na Zachodnim Brzegu, zabijając znaczną liczbę cywilów oraz kilkunastu żołnierzy jordańskich. Władze Jordanii zaczęły obawiać się, że Izrael może wkroczyć na cały Zachodni Brzeg; Jordania nie byłaby w stanie obronić tego terytorium. Po wydarzeniach w As-Samu w miastach Zachodniego Brzegu ponownie wybuchły antyrządowe zamieszki, których palestyńscy uczestnicy żądali, by władzę w tym regionie oddać przedstawicielom OWP. Bardziej radykalni żądali nawet, by Husajn abdykował. Wystąpienia zostały stłumione, a w lutym 1967 Jordania i Egipt przestały utrzymywać stosunki dyplomatyczne.
Wiosną 1967 Husajn dokonał jednak kolejnego zwrotu w polityce zagranicznej. 21 maja zaproponował Abdel Naserowi zawarcie sojuszu, a 30 maja podpisał w Kairze „Porozumienie o wspólnej obronie”, które nie tylko zapowiadało wspólną walkę obu państw z Izraelem, ale także podporządkowywało siły jordańskie egipskiemu dowództwu. Król zamierzał w ten sposób odzyskać popularność wśród Palestyńczyków (którzy oczekiwali nowej wojny z Izraelem z nadzieją i optymizmem), a także przeciwdziałać spodziewanej inwazji izraelskiej na Zachodni Brzeg<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 162–163| isbn = 9788374362764}}</ref>. [[Wojna sześciodniowa]] (5–10 czerwca 1967) zakończyła się całkowitą klęską Arabów. Siły jordańskie zostały rozbite, a Zachodni Brzeg 8 czerwca opanowany przez przeciwników<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 165–166| isbn = 9788374362764}}</ref>. Z zajętych przez Izrael terenów uciekło do Jordanii kolejne 400 tysięcy [[Palestyńczycy|Palestyńczyków]] (w 1949 przybyło tu ok. 400 tys. ludzi z terenów zajętych przez Izrael).

Przegrana Jordanii w wojnie sześciodniowej doprowadziła do dalszej radykalizacji palestyńskich grup niepodległościowych. OWP coraz bardziej zaczęła akcentować swoją władzę wśród Palestyńczyków która zaczęła tworzyć „państwo w państwie”. Równocześnie swoje wpływy wśród Palestyńczyków starały się na mniejszą skalę budować [[Irak]] i [[Syria]], a z ich inspiracji powstały kolejne ugrupowania polityczno-wojskowe, odpowiednio „Arabski Front Wyzwolenia” oraz [[As-Sa’ika]]<ref name="pales45" />.
Celem Jordanii po wojnie sześciodniowej było odzyskanie Zachodniego Brzegu (państwo nie uznało faktycznej utraty tego terytorium), toteż organizacjom palestyńskimi ponownie pozwolono na aktywną działalność, w tym na utworzenie obozów w dolinie Jordanu i wznowienie antyizraelskich akcji zbrojnych<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 168–169| isbn = 9788374362764}}</ref>. Przebieg wojny sześciodniowej sprawił jednak, że działacze palestyńscy doszli do przekonania, że powstanie „niepodległej Palestyny” będzie możliwe jedynie drogą „wojny ludowej” – samodzielnych działań [[partyzantka|partyzanckich]]. Zamierzali prowadzić w pełni niezależne działania zbrojne mimo faktu, że ich organizacje były zależne od ich materialnego wsparcia<ref name="st51">{{Cytuj książkę |autor = Zielińska K.| tytuł = Stosunki syryjsko-palestyńskie| wydawca = Fundacja Studiów Międzynarodowych| miejsce = Warszawa| rok = 2007| strony = 49–51|isbn = 9788389050335}}</ref>. Dopuścili także możliwość atakowania krajów, które ich gościły, jeśli uznali to za korzystne dla własnych celów.
Do końca 1967 i w 1968 Palestyńczycy, atakując Izrael, nadal jednak współpracowali z wojskami jordańskimi. 21 marca 1968 jordańska artyleria uratowała od rozbicia główny obóz Al-Fatah w [[Al-Karama (Jordania)|Al-Karamie]], co palestyńska propaganda ukazywała następnie jako zwycięską [[Operacja Tofet|bitwę]], w której główną rolę przypisano partyzantom - to oni rzekomo mieli przyjść z pomocą nieudolnie walczącym Jordańczykom. W ciągu kolejnych miesięcy zbrojne formacje palestyńskie przyciągnęły kilkanaście tysięcy ochotników<ref name="jord170">{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 170–172| isbn = 9788374362764}}</ref>.

{{Osobny artykuł|Czarny Wrzesień}}
Palestyńskie organizacje, uzyskujące bezpośrednią pomoc z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], zaczęły ulegać coraz większej [[skrajna lewica|radykalizacji w duchu lewicowym]]. Ich przywódcy doszli również do przekonania, że monarchia jordańska jest słaba i może zostać łatwo obalona. Niektórzy, jak George Habasz, twierdzili wprost, że walka z Haszymitami jest obowiązkiem Palestyńczyków tak samo, jak dążenie do zniszczenia Izraela.
W listopadzie 1968 doszło do pierwszych starć między oddziałami armii jordańskiej a formacjami palestyńskimi. Napięcia jordańsko-palestyńskie podsycała Syria, rządzona [[zamach stanu w Syrii (1963)|od 1963]] przez [[socjalizm arabski|arabskich nacjonalistów]]. Król Husajn początkowo starał się uniknąć wojny domowej. Nadal sądził, że sojusz z Egiptem i Syrią, a także wspieranie formacji palestyńskich pomoże wygrać [[wojna na wyczerpanie|nową wojnę]] z Izraelem i zdobyć Zachodni Brzeg. Miał również na uwadze fakt, że wojsko jordańskie musiało dopiero zostać odtworzone po wojnie sześciodniowej. Dlatego w 1969 ''de facto'' pogodził się z opanowaniem przez organizacje palestyńskie obozów dla uchodźców na przedmieściach [[Amman]]u i ich wzmożoną aktywnością na północy kraju. Ostatecznie uznał jednak, że działalność Palestyńczyków przynosi Jordanii większe straty niż korzyści. Latem 1970 palestyńskie formacje ponownie dopuszczały się ataków na urzędników państwowych i jordańską policję, anarchizując sytuację w największych miastach kraju<ref name="jord173">{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 173–175| isbn = 9788374362764}}</ref>.

26 lipca 1970 roku Jordania zgodziła się na drugi plan pokojowy [[William P. Rogers|Williama Rogersa]], który zakładał trzymiesięczny rozejm izraelsko-arabski, a także wycofanie się przez Izrael z ziem zajętych w toku wojny sześciodniowej. Takie rozwiązanie całkowicie satysfakcjonowało Husajna, natomiast było nie do przyjęcia dla organizacji palestyńskich. Bojówki palestyńskie w sierpniu 1970 ponownie zorganizowały serię zamachów na jordańskich urzędników, starając się całkowicie opanować sytuację w miastach. 1 września 1970 w Ammanie ostrzelany został konwój samochodów, w którym poruszał się król (nie wiadomo jednak, czy był to zaplanowany zamach). Wydarzenie to ostatecznie przekonało Husajna, że palestyńskie formacje działają na szkodę Jordanii i muszą zostać z niej usunięte. 6 września 1970 członkowie Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny dokonali porwania czterech samolotów w [[Europa|Europie]] i jednego w [[Bahrajn]]ie (kolejne porwanie zostało udaremnione), a trzy z nich skierowali na pustynne lotnisko Dawson’s Field na terenie Jordanii. Większość pasażerów została uwolniona, jednak 54 z nich Palestyńczycy zatrzymali w Ammanie, zaś puste samoloty wysadzili w powietrze. Akt ten miał być demonstracją siły Palestyńczyków i słabości Jordanii. Również na początku września 1970 wizytę w Jordanii odbyli przywódcy As-Sa’iki, zapewniając, że OWP może liczyć na pomoc syryjską. Jedenaście dni po porwaniu samolotów palestyńscy działacze ogłosili w Irbidzie powstanie rządu ludowego<ref name="jord173" />. Przywódcy LFWP obwieścili, że „na terenie północnej Jordanii powstało wyzwolone terytorium palestyńskie”<ref name="pales45">{{Cytuj książkę |autor = Jarząbek J.| tytuł = Palestyńczycy na drodze do niepodległości. Rozwój, przemiany i kryzys ruchu narodowego| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2012| strony = 45| isbn = 9788374363013}}</ref>.
[[Plik:PFLP-group-1969.jpg|thumb|Bojownicy [[Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny|Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny]] w Jordanii, 1969]]

Król Husajn nakazał armii jordańskiej uderzenie na obozy dla uchodźców pod Ammanem, a 16 września ogłosił powstanie rządu wojskowego z [[Muhammad Dawud al-Abbasi|Muhammadem Dawudem al-Abbasim]] na czele. Walki w obozach przeciągnęły się dłużej, niż zakładał król, trwały bowiem jedenaście dni, jednak zgodnie z jego oczekiwaniami zakończyły się całkowitym sukcesem sił rządowych. OWP twierdziła następnie, że w walkach poległo 3,5 tys. Palestyńczyków. Stolica znalazła się pod kontrolą sił jordańskich. W czasie wojny domowej Palestyńczykom udzieliła pomocy Syria, wysyłając im znaczną ilość broni. Celem tej pomocy nie było jednak obalanie monarchii jordańskiej, ale utworzenie przy granicy niewielkiego terytorium palestyńskiego, co mogłoby być punktem wyjścia do rozmów z Husajnem. 20 września 1970 dwieście czołgów syryjskich, oficjalnie obsługiwanych przez bojowników OWP, przekroczyło granicę syryjsko-jordańską, pomagając Palestyńczykom ponownie opanować [[Irbid]] i [[Adżlun]]<ref>Ł. Fyderek: ''Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii''. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 48–52. {{ISBN|978-83-7638-111-4}}.</ref>.
Husajn po odparciu ataku z Syrii, polecił armii jordańskiej zlikwidować pozostałe jeszcze palestyńskie obozy zbrojne. Palestyńczycy nie mogli już liczyć na pomoc syryjską, gdyż w grudniu 1970 w Syrii doszło do zamachu stanu, po którym władzę w kraju objęły kręgi niechętne kontynuowania sporu z Jordanią<ref>{{Cytuj książkę |autor = Zielińska K.| tytuł = Stosunki syryjsko-palestyńskie| wydawca = Fundacja Studiów Międzynarodowych| miejsce = Warszawa| rok = 2007| strony = 51–52|isbn = 9788389050335}}</ref>. Syria przyjęła jedynie resztki rozbitych oddziałów palestyńskich a inni ocaleli bojówkarze palestyńscy znaleźli schronienie w [[Liban]]ie. W odpowiedzi na zniszczenie palestyńskich oddziałów granice z Jordanią zamknęły Syria i Irak, zaś [[Algieria]] zawiesiła stosunki dyplomatyczne z Jordanią<ref>Zdanowski J.: ''Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku''. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 279. {{ISBN|978-83-04-05039-6}}.</ref>.

W [[wojny izraelsko-arabskie|wojnie arabsko-izraelskiej w 1973 roku]] Jordania w zasadzie nie uczestniczyła, poza jedną brygadą walczącą na terytorium [[Syria|Syrii]]. Z własnego terytorium Izraela nie atakowano. Po wybuchu [[intifada|pierwszej intifady]] król Jordanii zrzekł się w 1988 roku Zachodniego Brzegu na rzecz Palestyńczyków. W następnym roku król zgodził się na wybory parlamentarne i pozwolił na stopniową liberalizację kraju. W trakcie [[I wojna w Zatoce Perskiej|wojny w Zatoce Perskiej]] Jordania zachowała życzliwą neutralność w stosunku do Iraku, co pogorszyło jej stosunki z Zachodem i emiratami w Zatoce Perskiej. W 1992 roku powstał opozycyjny [[Islamski Front Działań]], który choć politycznie związany był z [[Bracia Muzułmańscy|Bractwem Muzułmańskim]] głosił hasła o profilu umiarkowanie islamskim, od czasu powstania, Front stanowi trzon opozycji antyrządowej<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wróblewski B.| tytuł = Jordania| wydawca = TRIO| miejsce = Warszawa| rok = 2011| strony = 238 i 240| isbn = 9788374362764}}</ref><ref>Zdanowski J.: ''Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku''. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 465. {{ISBN|978-83-04-05039-6}}.</ref>. W 1994 roku zawarła [[Jordańsko-izraelski traktat pokojowy|pokój z Izraelem]] (stan wojny z tym krajem trwał formalnie od 1948 roku). Pięć lat później zmarł król Husajn, a nowym władcą Jordanii został jego syn [[Abd Allah II ibn Husajn|Abd Allah]]. Nowy król zawarł w 2001 roku Układ o wolnym handlu z [[Stany Zjednoczone|USA]] oraz w 2002 Układ o stowarzyszeniu z UE i prowadzi politykę przyjazną wobec Zachodu. Od wybuchu wojny w [[Irak]]u szyici zarzucają Jordanii stałe wspieranie sunnitów irackich. W dalszym ciągu system Jordanii nie jest demokratyczny, a część opozycji bojkotuje wybory ze względu na dyskryminację ludności palestyńskiej stanowiącej trzon opozycji<ref name=":1">{{cytuj stronę |url = https://www.reuters.com/article/idAFBRE89A1BD20121011 |tytuł = Jordan king swears in government to prepare elections |data = 11 października 2012 |opublikowany = Reuters |język = en |data dostępu = 2012-10-12}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-19924672 |tytuł = Jordan’s King Abdullah swears in caretaker government |data = 12 października 2012 |opublikowany = BBC News |język = en |data dostępu = 2012-10-12}}</ref>. W styczniu 2011 roku doszło do [[Protesty w Jordanii|ogólnokrajowych protestów]]. W 2014 roku Jordania włączyła się do [[międzynarodowa interwencja przeciwko Państwu Islamskiemu|międzynarodowej interwencji przeciwko Państwu Islamskiemu]].

== Ustrój polityczny ==
{{osobny artykuł|Ustrój polityczny Jordanii}}
Jordania jest monarchią konstytucyjną. Obecna ustawa zasadnicza została uchwalona 1 stycznia 1952 roku i była wielokrotnie zmieniana.

Król posiada szeroki zakres władzy wykonawczej i ustawodawczej. Aktualnie urzędującym władcą jest [[Abd Allah II ibn Husajn|Abd Allah ibn Husajn]]. Zastąpił on swojego ojca [[Husajn ibn Talal|Husajna]], który zmarł w lutym 1999.

Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu. Wyższą izbą jest 75-osobowy senat którego wszyscy członkowie są mianowani bezpośrednio przez króla. Niższą izbą jest Izba Reprezentantów, w której 150 posłów wybieranych jest w sposób demokratyczny,<ref name=":1" /> w systemie proporcjonalnym z ogólnokrajowych list; pozostałych 108 z jednomandatowych okręgów wyborczych. Oprócz tego 15 miejsc zarezerwowanych jest wyłącznie dla kobiet<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.bbc.com/news/world-middle-east-21143037|tytuł = Informacje o ordynacji wyborczej|autor = BBC|opublikowany = |język = en|data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

Jordania posiada system wielopartyjny. Poprawka do konstytucji z lipca 2012 umieściła partie polityczne pod jurysdykcją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz zabroniła tworzenia ugrupowań o podłożu religijnym<ref>{{Cytuj stronę|url = https://freedomhouse.org/report/countries-crossroads/2012/jordan#_edn15|tytuł = Poprawka do konstytucji z lipca 2012|autor = |opublikowany = |data dostępu = 2014-11-08|archiwum = https://web.archive.org/web/20160917194344/https://freedomhouse.org/report/countries-crossroads/2012/Jordan#_edn15|zarchiwizowano = 2016-09-17}}</ref>.

Ostatnie wybory parlamentarne odbyły się 23 stycznia 2013 roku. Zostały zbojkotowane przez opozycję (m.in. [[Bracia Muzułmańscy w Jordanii|Bractwo Muzułmańskie]]) która zarzuciła władzy stworzenie ordynacji wyborczej korzystnej dla monarchy<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.nytimes.com/2013/01/22/world/middleeast/as-elections-near-protesters-in-jordan-increasingly-turn-anger-toward-the-king.html|tytuł = Bojkot wyborów przez Bractwo Muzułmańskie|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

=== Prawo ===
Jordański system prawny wywodzi się z prawa osmańskiego, [[szariat|prawa szariatu]] i [[Kodeks Napoleona|Kodeksu Napoleona]]<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Husseini|imię = Rana|tytuł = Women’s Rights in the Middle East and North Africa: Progress Amid Resistance. Freedom House|rok = 2013|wydawca = |miejsce = |strony = 3|isbn =}}</ref>.

W Jordanii równolegle do sądów cywilnych istnieją sądy szariatu. Najwyższym organem jest Sąd Najwyższy oraz niższe od niego Sądy Apelacyjne. Sądy cywilne mają jurysdykcję w sprawach karnych i cywilnych a sądy szariatu dotyczą wyłącznie statusu osobowego muzułmanów (m.in. ślubów, rozwodów i dziedziczenia). [[Ateizm|Niewierzący]] oraz wyznający inną religie niż islam podlegają w tym zakresie osobnym trybunałom. W sprawach dotyczących stron o różnych religiach jurysdykcje sprawują sądy świeckie<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.kinghussein.gov.jo/government4.html#The%20Judicial%20Branch|tytuł = Sądownictwo|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>. W sądach szariatu zeznania dwóch kobiet są równe zeznaniom jednego mężczyzny<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.unicef.org/gender/files/Jordan-Gender-Eqaulity-Profile-2011.pdf|tytuł = Zeznania kobiet|autor = UNICEF|opublikowany = |język = en|data dostępu = 2014-11-08|archiwum = https://web.archive.org/web/20170620190921/https://www.unicef.org/gender/files/Jordan-Gender-Eqaulity-Profile-2011.pdf|zarchiwizowano = 2017-06-20}}</ref>.
[[Plik:Bliski Wschód - mapa polityczna.jpg|thumb|upright=1.3|Zdjęcie satelitarne terytorium Jordanii]]
'''Polityka zagraniczna'''
{{Osobny artykuł|Polityka zagraniczna Jordanii}}
Jordania prowadzi pro-zachodnią politykę zagraniczną utrzymując bliskie stosunki ze [[Stany Zjednoczone|Stanami Zjednoczonymi]] i [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]]. Pogorszyły się one przez zachowanie neutralności i utrzymywanie kontaktów z [[Irak]]iem podczas [[I wojna w Zatoce Perskiej|pierwszej wojny w Zatoce Perskiej]] przez Jordanię. Próbowała one je poprawić poprzez udział w procesie pokojowym w [[Azja Zachodnia|południowo-zachodniej Azji]] i egzekwowaniu sankcji ONZ wobec Iraku. Stosunki między Jordanią a państwami Zatoki Perskiej uległy znacznej poprawie po śmierci króla [[Husajn ibn Talal|Husajna]] w 1999 roku.
{{Osobny artykuł|Stosunki amerykańsko-jordańskie|Stosunki jordańsko-syryjskie}}

Jordania jest jednym z dwóch krajów arabskich (drugim jest [[Egipt]]) które podpisały [[Jordańsko-izraelski traktat pokojowy|traktat pokojowy z Izraelem]]<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=mideast-peace-drive-gets-two-prong-boost-2009-08-18|tytuł = Traktat pokojowy z Izraelem|autor = |opublikowany = |język = en|data dostępu = 2014-11-08|archiwum = https://web.archive.org/web/20141110192033/http://www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=mideast-peace-drive-gets-two-prong-boost-2009-08-18|zarchiwizowano = 2014-11-10}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.alarabiya.net/articles/2009/08/17/82112.html|tytuł = Traktat pokojowy z Izraelem|autor = alarabiya|opublikowany = |język = en|data dostępu = 2014-11-08}}</ref>. Od 2001 należy do państw objętych przez [[Europejska Polityka Sąsiedztwa|Europejską Politykę Sąsiedztwa]] prowadzoną przez [[Unia Europejska|Unię Europejską]].

=== Siły zbrojne ===
Jordania dysponuje trzema [[rodzaj sił zbrojnych|rodzajami sił zbrojnych]]: wojskami lądowymi, [[Marynarka Wojenna Jordanii|marynarką wojenną]] oraz [[Jordańskie Siły Powietrzne|siłami powietrznymi]]{{r|Global}}. Uzbrojenie sił lądowych Jordanii składało się w 2014 roku z: 1321 czołgów, 4,6 tys. opancerzonych pojazdów bojowych, 461 [[działo samobieżne|dział samobieżnych]], 72 zestawów [[artyleria|artylerii]] holowanej oraz 88 [[Wieloprowadnicowa wyrzutnia rakietowa|wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych]]{{r|Global}}. Marynarka wojenna Jordanii dysponowała w 2014 roku 27 okrętami obrony wybrzeża{{r|Global}}. Jordańskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 74 [[Samolot myśliwski|myśliwców]], 87 [[Samolot transportowy|samolotów transportowych]], 49 [[Samolot szkolno-bojowy|samolotów szkolno-bojowych]], 107 [[Śmigłowiec|śmigłowców]] oraz 24 [[śmigłowiec szturmowy|śmigłowców szturmowych]]{{r|Global}}.

Wojska jordańskie w 2014 roku liczyły 110,7 tys. żołnierzy zawodowych oraz 65 tys. rezerwistów. Według rankingu ''[[Global Firepower]]'' (2014) jordańskie siły zbrojne stanowią 67. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 1,5 mld dolarów ([[Dolar amerykański|USD]])<ref name="Global">{{Cytuj stronę |url = http://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=Jordan |tytuł = Jordan |opublikowany = [[Global Firepower]] |język = en |data dostępu = 2014-08-27}}</ref>.
{{Kategoria główna|Wojsko jordańskie}}

=== Podział administracyjny ===
[[Plik:Jordan governorates named.png|thumb|upright=1.6|Podział Jordanii na muhafazahy]]
{{osobny artykuł|Podział administracyjny Jordanii}}
Jordania jest podzielona na dwanaście [[Muhafaza|muhafaz]] i 52 [[nahia]].

{| class="wikitable"
|+ Muhafazy Jordanii<ref name="web site">{{Cytuj stronę | url = http://www.dos.gov.jo/jorfig/2006/jor_f_e.htm | tytuł = National Statistical Office, 2006 Year Report | opublikowany = dos.gov.jo | archiwum = https://web.archive.org/web/20100206011432/http://www.dos.gov.jo/jorfig/2006/jor_f_e.htm | zarchiwizowano = 2010-02-06}}.</ref>
|-
!Muhafaza
!Powierzchnia<br>[km²]
!Populacja<br>(szac. 2006)
!Gęstość<br>zaludnienia<br>[na km²]
|-
|[[Adżlun (muhafaza)|Adżlun]] ||align=right| 420 ||align=right| 128 800 ||align=right| 306,7
|-
|[[Akaba (muhafaza)|Akaba]] ||align=right| 6900 ||align=right| 117 600 ||align=right| 17,0
|-
|[[Al-Asima (muhafaza)|Amman]] ||align=right| 7579 ||align=right| 2 172 800 ||align=right| 286,7
|-
|[[Al-Balka (muhafaza)|Balka]] (Al-Balka) ||align=right| 1119 ||align=right| 375 200 ||align=right| 335,3
|-
|[[Dżarasz (muhafaza)|Dżarasz]] ||align=right| 410 ||align=right| 168 000 ||align=right| 409,7
|-
|[[Irbid (muhafaza)|Irbid]] ||align=right| 1572 ||align=right| 996 800 ||align=right| 634,1
|-
|[[Al-Karak (muhafaza)|Karak]] (Al-Karak) ||align=right| 3495 ||align=right| 218 400 ||align=right| 62,5
|-
|[[Ma’an (muhafaza)|Ma’an]] ||align=right| 32 832 ||align=right| 106 400 ||align=right| 3,2
|-
|[[Madaba (muhafaza)|Madaba]] ||align=right| 940 ||align=right| 140 000 ||align=right| 148,9
|-
|[[Al-Mafrak (muhafaza)|Al-Mafrak]] (Al-Mafrak) ||align=right| 26 541 ||align=right| 263 200 ||align=right| 9,9
|-
|[[At-Tafila (muhafaza)|At-Tafila]] (At-Tafila) ||align=right| 2209 ||align=right| 78 400 ||align=right| 35,5
|-
|[[Az-Zarka (muhafaza)|Az-Zarka]] (Az-Zarka) ||align=right| 4761 ||align=right| 834 400 ||align=right| 175,3
|}

== Gospodarka ==
Oficjalną walutą Jordanii jest [[dinar jordański]] (JOD). Jest on powiązany z dolarem amerykańskim [[Sztywny kurs walutowy|sztywnym kursem walutowym]], który odpowiada 1$ = 0,709 JOD, czyli 1 JOD = 1,41044$<ref>{{Cytuj stronę|url = https://web.archive.org/web/20040719135641/http://www.pmu.gov.jo/FinanceExcahngeratefulc.htm|tytuł = Exchange Rate Fluctuations|autor =|opublikowany = |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

Jordania została sklasyfikowana przez [[Bank Światowy]] jako kraj o średnio-wysokim dochodzie<ref>{{Cytuj stronę|url = http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups|tytuł = Poziom rozwoju według Banku Światowego|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>. Około 13% ludności żyje za mniej niż 3 [[Dolar amerykański|USD]] dziennie<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.oecd.org/dac/effectiveness/Jordan%203.pdf|tytuł = Osoby żyjące za mniej niż 3 USD dziennie|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

Jordania posiada bogate złoża [[fosforyty|fosforytów]] eksploatowane w okolicach Al-Hasa i Ar-Rusajfa. Poza fosforytami wydobywa się sole potasowe, ropę naftową oraz rudy żelaza, miedzi i [[mangan]]u. Dzięki temu rozwinęły się zakłady przetwórstwa ropy naftowej, hutnictwo żelaza, stali i metali nieżelaznych. Widoczny jest także rozwój przemysłu włókienniczego, odzieżowego i przetwórstwa spożywczego.

Rozwój rolnictwa jest w znacznym stopniu ograniczony, gdyż zaledwie 4,5% ziemi nadaje się pod uprawę. Uprawia się przede wszystkim [[Pszenica|pszenicę]], [[jęczmień]] oraz ogórki, pomidory, figi, [[Oliwka (roślina)|oliwki]] i [[winorośl]]. Na podobne trudności napotyka produkcja zwierzęca, gdyż pastwiska i łąki stanowią 8,9% powierzchni kraju. Nie pokrywa ono krajowego zapotrzebowania, przez co konieczny jest import żywności z innych państw<ref>{{encyklopedia PWN|id = 4574405|tytuł=Jordania. Gospodarka|data dostępu=2014-11-08}}</ref>.

Innymi problemami gospodarki są: wysoki [[deficyt budżetowy]], ubóstwo, [[korupcja]], [[drenaż mózgów]] i bezrobocie. Oficjalna [[stopa bezrobocia]] w 2012 wynosiła 13%. Część analityków uważa jednak, że w rzeczywistości jest to 25% osób w wieku produkcyjnym. Wśród młodzieży bezrobocie wynosi 30%<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.oecd.org/dac/effectiveness/Jordan%203.pdf |tytuł = OCED|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

Ze względu na niewielki [[wzrost gospodarczy]], duży [[sektor publiczny]] oraz wysokie dotacje na energię i żywność, w Jordanii zazwyczaj odnotowuje się deficyt budżetowy. Jest on częściowo pokrywany przez pomoc międzynarodową<ref name=":0">{{Cytuj stronę|url = http://fpc.state.gov/documents/organization/199396.pdf|tytuł = Jordan: Background and U.S. Relations|autor = Sharp, Jeremy M|opublikowany = Congressional Research Service|język = en|data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

Państwo jest największym pracodawcą w kraju, zatrudnia od 1/3 do 2/3 wszystkich pracujących<ref name=":0" />.

W 2000 roku Jordania dołączyła do [[Światowa Organizacja Handlu|Światowej Organizacji Handlu]] oraz podpisała porozumienie z USA o wolnym handlu.

Jordania musiała wydać 500 milionów dolarów na pokrycie strat spowodowanych przez serię [[Rebelia islamska na Synaju|ataków na gazociągi w Egipcie]] w 2011 (potrzeba używania droższych paliw do wytwarzania energii elektrycznej)<ref>{{Cytuj stronę|url = http://web.archive.org/web/20131021024940/http://www.ft.com:80/cms/s/0/7c904b80-a1a8-11e0-b9f9-00144feabdc0.html|tytuł = FT.COM|autor =|opublikowany = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

W sierpniu 2012 [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy]] przyznał Jordanii dwa miliardy dolarów pożyczki. W ramach umowy Jordania zobowiązała się do obniżenia wydatków. Dwa miesiące później, w listopadzie 2012 rząd obciął dotacje do paliwa, zwiększając tym samym jego cenę. Doprowadziło to do ogólnokrajowych protestów.

Całkowity [[dług zagraniczny]] Jordanii w 2012 r. wynosił 22 miliardy dolarów, co stanowiło 72% PKB. Pod koniec listopada 2012 deficyt budżetowy szacowany był na 3 miliardy dolarów (11% PKB). Stopa inflacji w pierwszej połowie 2014 wynosiła 3,18%<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.oxfordbusinessgroup.com/news/jordan-year-review-2012|tytuł = Jordan: Year in Review 2012|autor =|opublikowany = oxfordbusinessgroup.com|język = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

Odsetek wykwalifikowanych pracowników w Jordanii jest jednym z najwyższych w regionie. Rolnictwo stanowiło ok. 40% PKB na początku lat 50. XX wieku. W przededniu [[wojna sześciodniowa|wojny sześciodniowej]] w czerwcu 1967 roku, było to 17%, a w połowie 1980 6%<ref>{{Cytuj stronę|url = http://countrystudies.us/jordan/51.htm|tytuł = Jordan: A Country Study:Agriculture|autor = Chapin Metz, Helen|opublikowany = countrystudies.us|język = en|data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

=== Zasoby naturalne ===
Złoża fosforanowe w południowej Jordanii czynią ją jednym z największych producentów i eksporterów tego minerału na świecie. Zostały one odkryte przez Amina Kamela Kawara w 1935 roku w [[Ar-Rusajfa]] (ok. 15 km na północ od [[Amman]]u)<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.kawar.com/content/eras-success|tytuł = Discovering Phosphate in Jordan…|autor = |opublikowany = kawar.com|język = en|data dostępu = 2014-11-08|archiwum = https://web.archive.org/web/20141110200234/http://www.kawar.com/content/eras-success|zarchiwizowano = 2014-11-10}}</ref>.

Planowana jest budowa elektrowni atomowej, składającej się z dwóch bloków o mocy 2 GW<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.forbes.pl/rosjanie-zbuduja-elektrownie-atomowe-w-rpa-i-jordanii-,artykuly,183351,1,1.html|tytuł = Rosjanie zbudują elektrownie atomowe w RPA i Jordanii?|autor = |opublikowany = forbes.pl|język = pl|data dostępu = 2014-11-08|archiwum = https://web.archive.org/web/20141111000121/http://www.forbes.pl/rosjanie-zbuduja-elektrownie-atomowe-w-rpa-i-jordanii-,artykuly,183351,1,1.html|zarchiwizowano = 2014-11-11}}</ref>.
[[Plik:Petra Jordan BW 21.JPG|thumb|Petra należy do [[Nowe siedem cudów świata|nowych siedmiu cudów świata]]]]
W 1987 odkryto złoża gazu ziemnego wynoszące ok. 270 miliardów metrów sześciennych. Pole Risha w pobliżu granicy z Irakiem produkuje 10 mln m³ gazu dziennie. Jest on wysyłany do pobliskiej elektrowni i pokrywa ok. 10% zapotrzebowania na energię elektryczną Jordanii<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.mafhoum.com/press3/105E12.htm|tytuł = Gaz ziemny w Jordanii|autor = Energy Information Administration – EIA|opublikowany = mafhoum.com|język = en|data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

=== Turystyka ===
[[Turystyka]] stanowi 10–12% [[Produkt narodowy brutto|produktu narodowego brutto]] w 2006 roku. W 2010 roku Jordanię odwiedziło 8 milionów osób. Przychody z turystyki wyniosły w tym samym roku 3,4 miliarda dolarów lub jeśli wliczyć [[Turystyka medyczna|turystykę medyczną]] 4,4 miliarda dolarów<ref>{{Cytuj stronę|url = https://web.archive.org/web/20121028220138/http://chambermag.com/en/details.asp?t=05&yearmonthid=33&idno=25|tytuł = Economic Development in Jordan… Story of Success and Achievement|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-08}}</ref>.

Jordania posiada światowej klasy obiekty historyczne i kulturalne (m.in. [[Petra (Jordania)|Petra]], [[Dżarasz]]) oraz wysoko rozwiniętą bazę turystyczną. Głównym ośrodkiem turystycznym jest [[Akaba]], położona nad wybrzeżem [[Morze Czerwone|Morza Czerwonego]].

W Jordanii wyznaczone są liczne rezerwaty przyrody, spośród których największym jest ''Dana. ''Turystyka religijna koncentruje się głównie ku [[Góra Nebo|górze Nebo]] oraz miejscowości [[Madaba]].

W 2008 roku około 35 tysięcy turystów i pielgrzymów z [[Polska|Polski]] odwiedziło Jordanię<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/inne_kontynenty/bliski_wschod_afryka_pn/relacje_pl_bl_wschod_afryka_pn/jordania;jsessionid=F293E31AC6D0666473ACB93B3D62F4A2.cmsap2p|tytuł = Relacje Polski z Jordanią|autor = Polskie MSZ|opublikowany = |język = pl|data dostępu = 2014-11-10}}</ref>.

=== Transport ===
Jordania posiada dobrze rozwiniętą [[Infrastruktura transportowa|infrastrukturę transportową]].

W Jordanii znajdują się trzy międzynarodowe lotniska. Dwa położone są w pobliżu stolicy kraju – [[Amman]]u a trzecie w [[Akaba|Akabie]].

Narodowymi przewoźnikiem jest [[Royal Jordanian]], mający siedzibę w [[Port lotniczy Amman|porcie lotniczym Amman]] (''Queen Alia International Airport'').

== Współpraca międzynarodowa ==
Polska  16 listopada 1977 roku podpisała w [[Amman]]ie "umowę między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Haszymidzkiego Królestwa Jordanii o współpracy kulturalnej i naukowej"<ref name=DZU>{{Dziennik Ustaw|1984|28|141}}</ref>.

== Demografia ==
[[Plik:Jordan pop.png|thumb|upright=1.5|Populacja Jordanii w latach 1960–2005]]
W 2012 Jordania miała 6,388 mln mieszkańców.

Społeczeństwo Jordanii jest bardzo młode (ok. 35,8% ludności to osoby poniżej 15 lat), co jest rezultatem dość wysoko rozwiniętej służby zdrowia (średnia długość życia: 72 lata) oraz powszechnej wielodzietności. Wyższy poziom życia w mieście powoduje migracje (82,7% ludności żyje w miastach) oraz masowe powstawania dzielnic biedy. {{Fakt|Szkolnictwo podstawowe obejmuje w zasadzie całe społeczeństwo, istnieje 20 państwowych i prywatnych szkół wyższych. Stosunkowo wielu Jordańczyków studiuje za granicą.|data=2017-02}}

[[Analfabetyzm]] w Jordanii wynosi 3%<ref>{{Cytuj stronę|url = http://data.uis.unesco.org/?ReportId=210|tytuł = Education: Literacy rate|autor = UNESCO|opublikowany = |język = en|data dostępu = 2014-11-10}}</ref>. W kraju znajduje się (stan na 2010) 10 uniwersytetów publicznych i 16 prywatnych<ref>{{Cytuj stronę|url = https://web.archive.org/web/20100301103617/http://www.ameinfo.com/225199.html|tytuł = Jordan raises admission scores for private universities|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-10}}</ref>.

=== Grupy etniczne ===
Najbardziej liczne grupy narodowe i etniczne zamieszkałe na terenie Jordanii<ref>{{Cytuj stronę|url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html#jo|tytuł = ETHNIC GROUPS|autor = CIA|opublikowany = |język = en|data dostępu = 2014-11-10|archiwum = https://web.archive.org/web/20190106010801/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html#jo|zarchiwizowano = 2019-01-06}}</ref>
* [[Arabowie]] – 98%,
* [[Czerkiesi]] – 1%
{{Osobny artykuł|Czerkiesi w Jordanii}}
* [[Ormianie]] – 1%

=== Religia ===
{{Osobny artykuł|Religia w Jordanii}}
Struktura religijna kraju w 2010 roku<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/|tytuł=Religious Composition by Country, in Percentages|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-06-21}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2011/12/19/table-christian-population-as-percentages-of-total-population-by-country/|tytuł=Christian Population as Percentages of Total Population by Country|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-06-21}}</ref>:
* [[islam]] – 97,2% (95% wyznaje islam [[Sunnizm|sunnicki]])
* [[chrześcijaństwo]] – 2,2% (po [[II wojna w Zatoce Perskiej|wojnie w Iraku]] populacja chrześcijan wzrosła w związku z imigracją tamtejszych chrześcijan, prześladowanych po upadku dyktatury [[Saddam Husajn|Saddama Husajna]])
** [[prawosławie]] – 1,5%
** [[katolicyzm]] – 0,4% ([[Kościół katolicki obrządku ormiańskiego]], [[Kościół chaldejski]], [[Kościół łaciński]], [[Kościół katolicki obrządku syryjskiego]], [[Kościół melchicki]])
** [[protestantyzm]] – 0,3%
* [[buddyzm]] – 0,4%
* pozostali – 0,3%

== Kultura ==
Religia i tradycja odgrywają ważną rolę dla współczesnego społeczeństwa Jordanii. Jordańczycy żyją w dość tradycyjnym społeczeństwie, które jest stale pod większym wpływem [[globalizacja|globalizacji]]. Jordania jest uznawana za jeden z najbardziej [[Kosmopolityzm|kosmopolitycznych]] krajów w świecie arabskim{{fakt|data=2022-02}}.

Według amerykańskiego [[think tank]]u ''Center for Strategic Studies'', 90% jordańskich muzułmanów opisuje siebie jako „religijnych” lub „dość religijnych”, 52% Jordańczyków wyraża opinie iż praktyki religijne, tak jak sprawy prywatne należy oddzielić od życia społecznego i politycznego<ref>{{Cytuj stronę|url = https://archive.is/20130116073223/http://www.al-monitor.com/pulse/culture/2012/09/jordan-muslim-brotherhood-islamists-salafists-sufis.html|tytuł = How Jordan’s Islamists Came to Dominate Society: An Evolution|autor =|opublikowany = |język = en |data dostępu = 2014-11-10}}</ref>.

Latem odbywa się międzynarodowy festiwal muzyki arabskiej ''Jerash Festival''<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.jerashfestival.jo|tytuł = Oficjalna strona festiwalu|autor =|opublikowany = |data dostępu = 2014-11-10}}</ref>.

Święto niepodległości przypada 25 maja. Dniem wolnym od pracy jest piątek<ref>{{Cytuj stronę|url = https://polakzagranica.msz.gov.pl|tytuł = Opis Jordanii|autor = MSZ|opublikowany = |język = pl|data dostępu = 2014-11-10|archiwum = https://web.archive.org/web/20141110202822/https://polakzagranica.msz.gov.pl/|zarchiwizowano = 2014-11-10}}</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.jordania.net Strona Jordańskiej Rady Turystyki]
* [http://kingabdullah.jo Oficjalna strona króla Abdullaha II]

{{Państwa Azji}}
{{Półwysep Arabski}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Jordania| ]]
[[Kategoria:Państwa w Azji]]
[[Kategoria:Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych]]
[[Kategoria:Królestwa]]
Szablony użyte w tym artykule:
Szablon:Adres publikacyjny (tekst źródłowy) (częściowo zabezpieczony)
Szablon:Ar. (edytuj)
Szablon:Arab. (edytuj)
Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Cytuj książkę (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Dmbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Dziennik Ustaw (tekst źródłowy) (częściowo zabezpieczony)
Szablon:Encyklopedia PWN (edytuj)
Szablon:Fakt (tekst źródłowy) (częściowo zabezpieczony)
Szablon:ISBN (edytuj)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox 2x2 (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox 2x2 dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox nagłówek (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox nagłówek dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox projekt/projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox tytuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox tytuł/styles.css (edytuj)
Szablon:Infobox wiersz (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Infobox wiersz dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Internetowy System Aktów Prawnych (edytuj)
Szablon:J (edytuj)
Szablon:K (edytuj)
Szablon:Kategoria główna (edytuj)
Szablon:Komórka (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Lang (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Navbox/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Odn/id (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Osobny artykuł (tekst źródłowy) (częściowo zabezpieczony)
Szablon:Państwa Azji (edytuj)
Szablon:Państwo stary szablon infobox (edytuj)
Szablon:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Publikator (edytuj)
Szablon:Półwysep Arabski (edytuj)
Szablon:R (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Szablon nawigacyjny (tekst źródłowy) (zabezpieczony)
Szablon:Uwagi (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:W języku (tekst źródłowy) (częściowo zabezpieczony)
Szablon:Związana kategoria (edytuj)
Moduł:Arguments (edytuj)
Moduł:Color contrast (edytuj)
Moduł:Color contrast/colors (edytuj)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:ISBN/wydawcy (edytuj)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Infoboksy (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Navbox (edytuj)
Moduł:Navbox/printer/default (edytuj)
Moduł:Navbox/res (edytuj)
Moduł:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)
Moduł:Współrzędne (edytuj)
Moduł:Łatki (edytuj)
Wróć do Jordania.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Jordania”