DIALÈT ARŞÂN |
Perché fêr un sît in dialèt Arşân? O dmèj perché fêr un sît in léngua Arşâna ? Già, perché mìa tót a sân che l Arşân lé na léngua, che insèm a ch al l j êtri léngui parlêdi ind la nôstra regiòun în arcgnusûdi cme pêrta ed lEmiliân Rumagnôl clasifichê cun al côdiş ISO 639-3 "eml". L Emiliân Rumagnôl lé arcgnusû fr al léngui pió céchi europèi dal Cunséli dEuropa e cuntêdi da l UNESCO (''Red Book on endangered languages'') tra còli meritèvoli ed prutesiòun in pió ânca da l ''Atlante Linguistico Ethnologue''. Secònd e-stódi d universitê internasionêli, lemiliân rumagnôl (mó mìa sōl la variânt emiliâna) la sré apûnt na léngua neolatèina ocidentêla, cme al francèiş, locitân, al catalân, al légor, al lumbêrd, e al piemuntèiş, mèinter litaliân al fà pêrt dal gróp neolatèin orientêl. L Arşân al fà pêrta dal Léngui dal gróp emiliân ch în parlêdi ind la regiòun stôrica ed l Emélia ch la cumbîna só per zò cun al pruvînci ed Piaşèinsa, Pèrma, Rèz, Mòdna, Ferêra, e pêrt ed la pruvîncia ed Bològna (fîn al fióm Silèr, al ded là d còl cumîcia la Rumâgna). L emilian al vîn parlê ânch in 'na pêrta ed la pruvîncia ed Ruvîgh in còla chla vîn ciamêda Transpadâna Ferarèişa che fîn al 1815 la fêva pêrt dal Stêt Puntifési. Al fà pêrta dal gróp emiliân ânch al cararèiş, parlê ind la pêrta tra nôt e sîra 'd la Tuscâna. Che finés al me savèir dal léngui, perché mé a sûn mìa ûn ch' l' à studiê al léngui mó ûn ch' égh piêş al só dialèt. Perché fêrel (al sît) ? Beh... quând în finî i grôs impègn... quând a sé cgnusû al mònd per còl ch l é... quând cêrti fantaşèi in drē smursêres... quând a un cêrt pûnt ét pō fêr còl ch ét vō... quând... quând... alōra?... alōra as ghà bişògn dal pasatèimp, o cme as dîş incō ed "l hobby", còst lé dvintê al mé "hobby". A vòj vèder la mé Rèz cun j ôc d un tèimp quând l Arşân lēra la Léngua parlêda (cun soquânti diferèinsi) da Ligûnchi a Gualtēr da SantIlâri a Rubēra, cun lArşân sèinsa lustrèin e gnân trôp "intuşghê " cun al parôli nōvi, a vòj parlêr ed Rèz e d la só pruvîncia cun l Arşân ed na vôlta, còl ch a s pêrla incòra pral strêdi arşâni. Al pusèbil letōr égh cunsèli préma ed cumincêr a sfujêr sté viâş per la nôstra bèla pruvîncia, ed dêr nucêda a la pâgina "Grammatica" in dóv' al câta na guîda céca per lēşer e fōrsi... capîr lArşân. An vòj mìa insgnêr gnînt a nisûn mó se quelchidûn limpêra un pô a n in sré cuntèint, almēno al mé lavōr al srà servî a quèl.
Bòun viâş. |
Cmûn |
Pruvîncia |
Nôti: al stèma dal cmûn ed la pruvîncia ed Rèz în stê tôt da www.araldicacivica.it e l'avtôr l'é Massimo Ghirardi. |